Uluslararası güç fikir kuruluşu Ember tarafından bu yıl dördüncüsü hazırlanan, elektrik üretim ve tüketim bilgilerinin tahlil edildiği “Türkiye Elektrik Görünümü” raporu yayımlandı.
Rapora nazaran, Türkiye’de rüzgar ve güneş gücünden elektrik üretimi artık yerli kömürden yapılan üretimi geride bıraktı. Rüzgar ve güneş santralleri, 2024’te 62 teravatsaat elektrik üreterek yerli kömürdeki 47 teravatsaatlik üretimin önüne geçti.
Rüzgar ve güneşten elektrik üretiminin yerli kömürden üretimin 2019’daki 53 teravatsaat rekorunu da aşması, yerli kömürü kalıcı formda tahtından ettiğine işaret ediyor.
Güneşten elektrik üretiminde rekor büyüme
Türkiye’de 2023 ve 2024’te güneş enerjisi kurulu gücünde dikkati çeken artış, güneşin elektrik üretimindeki hissesine da yansıdı.
Güneş gücünden elektrik üretimi geçen yıl evvelki yıla nazaran yüzde 39 (7,3 teravatsaat) ile rekor düzeyde büyüdü. Yalnızca bu büyüme, Türkiye’nin 2018’de güneş gücünden toplam elektrik üretimine neredeyse eşit düzeyde bulunuyor.
Ember’e nazaran, güneş gücü kapasitesinde 2023’te görülen güçlü büyümenin akabinde 2024 yeni bir dönüm noktası oldu. Güneş gücü kapasitesi 2022’de 10,9 gigavat iken, 2024 sonunda 19,8 gigavata ulaşarak neredeyse iki katına çıktı.
Öte yandan, güneş gücündeki rekor büyümeye karşın Türkiye, güneş gücü potansiyeli daha düşük olan Polonya’nın gerisinde kaldı. Türkiye ile misal güneş gücü potansiyeline sahip İtalya, İspanya, Portekiz ve Yunanistan üzere güney Avrupa ülkelerinde güneşin elektrik üretimindeki hissesi yüzde 14 ile 22 ortasında değişiyor.
Rüzgardan elektrik üretiminde Türkiye birtakım G7 ülkelerinin önünde
Türkiye’nin toplam elektrik üretiminde güneşin hissesinin geçen yıl yüzde 7,5’e yükselmesiyle, rüzgar ve güneş toplam elektriğin yüzde 18,2’sini üretti.
Hidroelektrikten üretim ise Türkiye’nin toplam elektrik üretiminin yüzde 22’sini karşılayarak Türkiye’nin güç güvenliğine güçlü katkı sağlarken, yıllık üretimde görülen dalgalanmalar nedeniyle hidroelektriğin rüzgar ve güneş gücü üzere kaynaklarla desteklenmesi gerekiyor.
Üretimdeki dalgalanmalara karşın, hidroelektrik santrallerinden üretim 2024’te evvelki yıla nazaran 11 teravatsaat artış gösterdi. Akarsu tipi hidroelektrik santrallerinden üretim, kuraklık şartlarında azalırken, barajlı hidroelektrik santrallerinin üretimi suyu depolayabilmesi sayesinde yükseldi.
Fosil yakıtların elektrik üretimindeki hissesi son 31 yılın en düşüğünde
Geçen yıl, Türkiye’de ithal ve yerli kömür olmak üzere kömürün toplam elektrik üretimindeki hissesi evvelki yılki yüzde 36,9 düzeyinden 2024’te yüzde 35,6’ya geriledi.
Doğal gazdan elektrik üretimi de bu periyotta yüzde 4 azaldı.
Böylece, kömür ve doğal gazın elektrik üretimindeki hissesi 1993’ten beri en düşük düzey olan yüzde 55’e indi.
Türkiye’de elektrik üretiminde kullanılan kömür ve doğal gaz büyük ölçüde ithal edilirken, 2024’teki kömür yakıtlı elektrik üretiminin yüzde 61’i ithalata dayalı santrallerde gerçekleşti.
Yeni gayelerle, rüzgar ve güneşin hissesi yüzde 49’a çıkabilir
Türkiye geçen yıl açıkladığı 2035 kurulu güç maksatları kapsamında, mevcut rüzgar ve güneş gücü kapasitesini dört katına çıkarmayı amaçlıyor.
Rapora nazaran, bu gayelere ulaşılması halinde 2035’e kadar fosil yakıt kaynaklı elektrik üretiminin hissesi yüzde 20’nin altına düşebilir, rüzgar ve güneş gücünün hissesi ise yüzde 49’a yükselebilir.
Türkiye’nin 2035 amaçlarına ulaşması için, rüzgar ve güneş gücünün elektrik talebindeki artışı aşacak biçimde süratle artması gerekiyor.
Ember, bu maksatlara ulaşılması için kısıtlı irtibat kapasitesinin artırılması, hibrit santrallere kolaylık sağlanması, yenilenebilir güç ihalelerinde iyileştirilmeler yapılması, ilişki kapasitesinde yer açılması, yeni ihale çeşitlerinin eklenmesi ve komşu ülkelerle şebeke kontaklarının güçlendirilmesi tavsiyesinde bulunuyor.
“Türkiye için değerli bir dönüm noktası gerçekleşti”
Ember Türkiye ve Kafkaslar Bölge Lideri Ufuk Alparslan, rapora ait değerlendirmesinde, “Rüzgar ve güneşin yerli kömürden elektrik üretimini geride bırakmasıyla Türkiye için değerli bir dönüm noktası gerçekleşti. Bu durum, rüzgar ve güneş gücünün artık ülkenin güç güvenliğinin kıymetli bir modülü olduğunu gösteriyor” sözlerini kullandı.
Türkiye’nin 2035 yılı amaçlarının argümanlı olduğunu belirten Alparslan, “Bu savlı gayeler çerçevesinde, rüzgar ve güneş gücü Türkiye’nin elektriğinin yarısını karşılayabilecek seviyeye gelebilir. Lakin artan elektrik talebini karşılamak ve fosil yakıt ithalatının yerini almak için rüzgar ve güneş gücünün daha süratli büyümesi gerekiyor. Bundan sonraki gaye, yerli yenilenebilir güç kaynaklarının önünü açacak adımlar atmak olmalı” değerlendirmesinde bulundu.
