Son 30 yılda güç ile jeopolitikin hiç bu kadar iç içe geçtiği bir periyot olmadığını dile getiren Uluslararası Enerji Ajansı (UEA) Lideri Fatih Birol Bloomberg HT’nin global olarak kritik mineral pazarı, güç arzı, petrol ve doğalgaz fiyatları ile Türkiye’nin güç görünümüne ait sorularını yanıtladı.
Enerji ile jeopolitikin her vakit içiçe geçtiğini fakat günümüzde buna bir de ticaret savaşlarının eklendiğini belirten Birol, “Öyle bir devirde yaşıyoruz ki güçte kıymetli mevzular kıymetsiz, kıymetsiz bahisler kıymetli hale geldi. Biz ajans olarak, beşerler daha fark etmeden 2021 yılında kritik mineraller konusunda çalışmaya başladık. O kararın ne kadar isabetli bir karar olduğunu görüyorum. Şu anda bir referans yapılmasının altında yatan etken bizim bu kritik minerallere ait muazzam bir bilgi ve birikim olmasıdır. Hangi mineraller nerede ne kadar var buna ait muazzam bir bilgiye sahibiz” dedi.
Sanılanan tersine birtakım kritik metallerin nikel üzere yalnız pak güçte değil, yapay zeka, savunma sanayi ve dronlar dahi pek çok alanda kullanıldığına dikkat çeken Birol, “Çin çok uzun bir vakittir buraya yatırım yaptı. Çok uzak görüşle bir siyasetle minerallerin rafinajını domine ediyor. Bugün 20 kıymetli kritik mineralin 19’unda domine eder vaziyette” sözlerini kullandı.
“Bağlılık oluştu”
Mineralin bir ülkede olmasından fazla onun rafine edilmesinin çok daha değerli olduğuna dikkatçeken Birol, “Çin’e büyük bağlıklık oluştu. Zira bir ülkede bir minarelin çok olması büyük mana taşımıyor, bu minerallerin evvel rafine edilmesi gerekiyor. Böylelikle pek çok ülke çıkardığı minerali evvel Çin’e satıp, rafine edildikten sonra yine daha çok para ödeyerek almak durumunda kalıyor. Bu nedenle Batı, yalnızca pazar iktisadına dayalı bir anlayışla giderse sorun çözülemez. Kamunun bu mevzuda dönüşümsel bir hal alınması gerekiyor, kâr odaklı değil arz güvenliği odaklı yatırım yapılması gerekiyor” dedi.
‘Bugün Çin ihraç etmiyorum’ dese, pek çok sanayi dalında önemli sıkıntılar yaşanacağına dikkat çeken Birol, Şili’nin en büyük bakır üreticisi olmasına rağmen tüm kapasitenin Çin’e gittiğini belirtti.
“Çin 10 yıl daha domine edecek”
Çin’in minerallerdeki dominasoyun sayesinde ikili müzakerelere daha inançlı oturduğunu söyleyen Birol, Türkiye’nin bugün Çin ile bağlantılarının yeterli olduğunu, madenler açısından yardımcı olabileceğini tabir etti. Birol, “Batı talebin bu kadar süratli büyüyeceğini ve Çin’in bu kadar süratli büyüyeceğini öngöremedi. Bu bir maraton koşusuna benziyor, batı birinci 10 kilometreyi önde götürdü fakat Çin bitirdi. Çin çok akıllı bir siyaset izledi. Bunu kazınımlarını alıyor, en az 10 pazarı domine edecek” değerlendirmesini yaptı.
Birol, ajans olarak nasıl piyasada petrol krizi oluştuğunda darlığı giderecek bir sistemleri varsa misal bir çalışmayı da kritik metaller konusunda yapacaklarını açıkladı.
“Türkiye son yıllarda farklılaştı”
Doğalgaz piyasasında 2026 yılı itibariyle değeri bir dönümü olacağını belirten Birol şu noktalara dikkat çekti:
“ABD 2027 itibariyle Rusya’dan doğalgaz alımını durduracağını açıkladı. Kuzey Akım2 projesi boşuna inşa edilmiş bir proje olabilir.
Eneriji güvenliği kelam konusu olduğunda yerli elektrik üretiminin kıymetini anlatığı için Danimarka da yine nükleere girmeyi planlıyor.
Avrupa hâlâ dünyanın en büyük yatırımcısı, en büyük ithalatçısı 460 milyonluk tek bir market. Fakat, Avrupa biraz fazla küçümseniyor…
Türkiye yenilenebilir güç konusunda çok hoş adımlar. Hâlâ mevcut potansiyelinin kıymetli bir kısımın kullanmıyor.
İyi şeylerden biri de doğalgaza Rusya’da çok bağımlıydık, hâlâ bağımlıyız lakin biraz çeşitlendirme oldu.
Nükleer bence Türkiye için olmazsa olmaz bir teknoloji lakin hangi partneri seçeceğini çok değerli. Bu katolik evliliği üzere bir sefer evlendiniz mi boşanamazsınız. Türkiye birinci nükleer santrali Rusya ile yapıyor. Biraz soru işaretleri var lakin bundan sonra yapılacak nükleer santrallerinde Türkiye’nin çeşitlilik getirmesi gerektiğini düşünüyorum.
Karadeniz gazı ve Gabar petrolü hoş haberleri lakin kâfi değil.”
