AlBaraka İslam İktisadı Forumu tarafından, “Türkiye AlBaraka Zirveleri” kapsamında düzenlenen “2. İstanbul Dünya İslam İktisadı Zirvesi”, İstanbul Finans Merkezi’ndeki Halkbank Genel Müdürlüğü’nde başladı.
Cumhurbaşkanlığı Yatırım ve Finans Ofisi, Türkiye Varlık Fonu (TVF), İslam İşbirliği Gençlik Forumu (ICYF), İbn Haldun Üniversitesi, İstanbul Finans Merkezi (İFM) ve AlBaraka Kümesi işbirliğinde düzenlenen tepe, bu yıl “Etkili Bir Global İktisat Yolunda İslami İktisat Stratejileri” temasıyla gerçekleştiriliyor.
Zirvenin açılışında konuşan Fatih Karahan, Türkiye’de finansal sistemin derinleşmesinin sürdürülebilir büyümenin kıymetli bir bileşeni olduğunu kaydederek, toplumun farklı bölümlerinin finansal sisteme dahil edilmesi ve birikimlerin yararlı yatırımlara dönüşebilmesi için finansal araç çeşitliliğinin artırılması gerektiğini söyledi.
Karahan, “Bu perspektifle Türkiye’de iştirak finansın finansal eser ve hizmet çeşitliliğini geliştirmek yoluyla finansal piyasalarımızın gelişimine verdiği katkıyı önemsiyoruz.” diye konuştu.
Türkiye’de bilhassa son 10 yılda iştirak finans kesiminin süratli bir büyüme gösterdiğini anlatan Karahan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Katılım finansın bankacılık dalı içerisindeki hissesi yüzde 5,3’ten yüzde 8,3’e yükselmiştir. İştirak finans bölümü büyümeye devam etmekte ve son yıllarda bölüme yeni girişler gerçekleşmektedir. Bu süratli büyüme temposu, ülkemizde iştirak finans dalına olan artan talebi göstermektedir. Yeni kuruluşların bölüme girmesiyle bir yandan bölümün büyüklüğü artarken, başka taraftan rekabet şartları güzelleşmektedir. İştirak finans bölümü, finansal tasarruf araçlarını çeşitlendirerek ve finansal kapsayıcılığı artırarak finansal piyasaların gelişimine katkı vermektedir. Gerçekten bu katkılar bilgilerden de görülebiliyor.”
TCMB Başkanı Karahan, sektörün finansman imkanlarını yüklü olarak KOBİ’lerin kullandığını belirterek, iştirak finansın sunduğu ticari finansmanın bankacılık bölümünden aldığı hissenin artışından bahsetti.
Katılım finansın altın hesaplarıyla dala finansal araç çeşitliliği sunarak bankacılık dalı dışındaki bölümlere erişim sağladığını anlatan Karahan, “Böylece, yastık altı tasarrufların iktisada kazandırılmasını da teşvik ederek finansal kapsayıcılığa katkı sunuyor.” halinde konuştu.
Fatih Karahan, global manada para siyaseti araçlarının çeşitliliğinin arttığı ve makro ihtiyati araçlarının daha yaygın kullanıldığı bir devirde olduklarını kaydederek, kelamlarına şöyle devam etti:
“TCMB olarak biz de hem likidite araçlarımızı hem de makro ihtiyati çerçevemizi devir dönem güncelliyoruz. Bu güncellemeleri yaparken iştirak finansın iş modelindeki farklılıkları dikkate alıyor ve gerektiği yerde farklılaştırmalar yaparak ya da alternatif araçlar uygulamaya koyarak bölümün gelişimini destekliyoruz. Bilhassa klâsik likidite idare araçlarının iştirak finans prensipleriyle uyumlu olmaması, iştirak finans kurumlarının finansal sistem içinde verimli bir biçimde faaliyet göstermesini sınırlayabiliyor. Bu nedenle konvansiyonel bankalarla emsal şartlarda likiditeye erişim ve uygun likidite risk idare sistemlerinin geliştirilmesi, bölümün büyüme potansiyeline katkıda bulunmakta. Bu bağlamda, iştirak finans kuruluşlarının bankamızın sağladığı likidite imkanlarına erişimi için operasyonel çerçevede, kontratlarda ve araçlarda gerekli olan yeni düzenlemeleri, değişiklikleri ve alternatif prosedürleri 2010 yılından bu yana kademeli olarak uygulamaya koyuyoruz.”
Karahan, bu çalışmaların en kıymetli sonuçlarından birinin, “katılım finans kuruluşlarının açık piyasa süreçlerine öteki bankalarla eşit şartlarda erişimlerinin sağlanması” olduğunu belirterek, son vakitlerde ise devir periyot görülen likidite fazlası nedeniyle sterilizasyon çeşitliğinin kıymet kazandığını söyledi.
Konvansiyonel bankalar için yüklü olarak depo ihalelerini faal bir formda kullandıklarını lisana getiren Karahan, bu sterilizasyon prosedürünün faal bir biçimde kullanılamadığı iştirak finans dalına yönelik alternatif araçlar geliştirdiklerini bildirdi.
TCMB Başkanı Karahan, katılım finans dalına yönelik geliştirdikleri alternatif araçlara ait bilgiler vererek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Son devirde likidite fazlasının gerilemesiyle döviz cinsi zıt swap süreçlerini sonlandırdık. Lakin bu süreçleri ilerleyen periyotlarda tekrar sterilizasyon muhtaçlığı olması halinde kullanılabileceği bir araç olarak tutuyoruz. Böylelikle, iştirak finans unsurlarıyla uyumlu araçlarda bu kesime yönelik sterilizasyon süreçlerini de aktif bir formda gerçekleştirdik. Likidite idaresine benzeri halde makro ihtiyati çerçevemizi de tasarlarken, iştirak finansa özel gereksinimleri ve kuralları göz önünde bulunduruyoruz.
Örneğin, iştirak finans prensiplerine uyumlu olan zarurî karşılıklara telafi ödemesi düzeneğini geliştirdik. Ayrıyeten makro ihtiyati önlemleri uygularken, iştirak finans kuruluşlarının amaç ve yükümlülüklerini de farklılaştırıyoruz. Buna ek eden TCMB kredi programlarına iştirak bankalarınca da aracılık edilebilmesi için özel bir yatırım vekalet yolu kurguladık. Böylelikle yatırım taahhütlü avans finansmanı (YTAK) ile ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont finansmanı imkanlarına iştirak bankaları aracılığıyla erişim imkanı tanıdık.”
Karahan, tüm bu atılan adımların bir sonucu olarak likidite açığı yahut fazlası olduğu periyotlarda klâsik ve iştirak gösterge getiri oranlarının birbiriyle uyumlu hareket ettiğini gözlemlediklerini bildirdi.
Fatih Karahan, iştirak finans dalının yalnızca Türkiye’de değil, global olarak da süratle büyüdüğünü belirterek, şu bilgileri verdi:
“Küresel İslami finans varlıkları 2024 prestijiyle yaklaşık 3,9 trilyon dolara ulaştı. Dalın büyüme suratı epeyce yüksek. Bölüm son 10 yılda ortalama yüzde 8,4 büyüdü. Türkiye, global İslami bankacılık varlıklarında yaklaşık yüzde 3’lük bir hisseye sahipken, kamu ve özel bölüm sukuk ihraç hisseleri sırasıyla yüzde 4,1, yüzde 22,5. Bu sayılar, Türkiye’de de iştirak finansının büyüme potansiyelinin yüksek olmaya devam ettiğini ima ediyor. Kesimin global piyasada büyüme suratını sürdürebilmesi için piyasa derinliğinin artması ve bilhassa kısa vadeli likidite imkanlarının genişlemesi hayli değerli. Bu bağlamda, yüksek kaliteli likit varlık eksikliği, iştirak finans bölümünde dünya genelinde dalın yaşadığı kıymetli bir zorluk olarak öne çıkıyor.”
Karahan, ikincil piyasaların derinleşmesi ve nizamlı sukuk ihraçları konusunda bölümde derinliğe ve eser çeşitliğine gereksinim bulunduğunu kaydederek, “Bu çerçevede, bankamızın da kurucu ortakları ortasında yer aldığı Milletlerarası İslami Likidite İdaresi Kuruluşu (IILM), global iştirak finans bölümünün önde gelen pazarlarında kısa vadeli sukuk ihracı gerçekleştirdi. Biz dahil hissedarların birden fazla, yıllık temettülerini tekrar kurum sermayesine ekleyerek IILM’nin büyümesine takviye oluyor.” diye konuştu.
İlk IILM sukuk ihracının 2013 yılında gerçekleştirildiğini anımsatan Karahan, bu vakte kadar toplam ihraç fiyatının 120 milyar dolarına ulaştığını bildirdi.
Sektörün önünde zorlukların yanı sıra global fırsatların da bulunduğunu lisana getiren Karahan, bu fırsatlara ait değerlendirmelerde bulundu.
TCMB Başkanı Karahan, yeşil dönüşüm ve etrafa hassaslığın iştirak finans kesimi açısından kıymetine işaret ederek, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Gelişmekte olan ülkelerin yeşil dönüşüm için finansman muhtaçlığı bu piyasanın büyümeye devam edeceğine işaret etmekte. İştirak finans dalı global ESG (çevresel, toplumsal ve yönetişim) trendlerine entegre olma potansiyeline sahip görünüyor ve bu alanda kesim için kıymetli bir büyüme fırsatı bulunmakta. Bu kapsamda Türkiye’nin ESG temalı ihraçlarında iştirak finansının kıymetli bir rol almasını bekliyoruz.”
